DÂN ĐỒNG BẰNG UỐNG CÀ PHÊ

Tản mạn đồng bằng

Khi đi công tác ở các nơi, buổi sáng tôi hay thức dậy thật sớm để đi bộ dọc theo các con phố, để xem phố thức dậy. Không giống như cái thức giấc của đô thị, như Sài Gòn, các thị xã ở đồng bằng thức dậy chậm rãi và yên bình như một cô gái vươn vai e lệ. Để cảm nhận cái thú như vậy, tôi thường hay la cà các quán cà phê ven đường, ven chợ để thưởng thức buổi sáng. Ly cà phê ở các hàng cà phê bên chợ, bên hè ở đồng bằng không cầu kỳ, không kiểu cách nhưng cũng thơm nức mũi và ngọt đắng.

Quán cà phê bên hè ở thị xã Long xuyên, nằm cạnh một ngôi đình giữa lòng thị xã. Người bán mặc quần cộc, bụng to phè, tay cầm một cái gáo múc nước sôi từ trong cái thùng đang sùng sục. Tay kia cầm cái vợt chứa đầy cà phê bột, đổ nước sôi vào lấy cái muỗng dài khoắn đều. Đáy vợt cho ra dòng cà phê đen sánh, chảy vào trong cái ấm nhôm đặt nằm trên nồi nước sôi để giữ nóng. Cho đường vào trong cái "chệt đẽo", rót cà phê nóng vào đặt lên cái đĩa sành nhỏ cũ xì mang ra cho khách. Vậy là khách đã có được cái "xây chừng" ( theo tiếng Hoa là cà phê nóng trong cái ly nhỏ). Còn cái "chệt đẽo" là cái ly chuyên dụng uống cà phê từ xưa lắm rồi. Nó làm bằng thủy tinh, thấp có ngấn. Cứ bè bè như ông chệt bàn hàng. Loại ly này tuy đơn giản như vậy nhưng ngày nay ít khi được nhìn thấy. Chỉ có 1000 đồng một cái xây chừng. Giá rẻ bất ngờ. Có 1000 đồng là được uống cà phê buổi sáng, cũng thơm lừng và còn có cả ký ức thời bé tí đi kèm nữa.

Hồi nhỏ, khi được đi cùng ông tôi uống cà phê sáng, tôi chỉ được biết cà phê qua ly "bạt xỉu" tức là ly sữa nóng nhỏ. Thi thoảng cũng uống được cà phê. Lớn hơn một tí cũng đã uống cà phê đen rồi. Rồi bẳng đi đến nửa đời mới có thói quen uống cà phê đen buổi sáng, mới biết thưởng thức, mới biết ghiền cà phê. Nhưng cái mùi vị cà phê bây giờ sao không giống như trước. Nó đắng và chát (người ta nói do bỏ cau khô), nó thơm nhưng rất nồng, nó đen chứ không nâu và sền sệt như nước màu kho. Có một dạo, lâu lắm rồi (những năm 80), người dân Cần thơ còn uống cả cái "lưng chừng". Chẳng qua cà phê đen được gọi là xây chừng, lúc đó 1 đồng/ly, còn sinh viên không tiền chỉ uống phân nửa thôi, mà chủ quán cũng chiếu cồ bán nửa ly 50 xu, nên gọi là lưng chừng. Có lúc dân đồng bằng có gu uống cà phê phải có bọt như bia. Nên người ta tìm cách sao cho rót cà phê mang ra phải còn bọt trào tận miệng ly. Rồi phát triển thêm gu bỏ một ít bơ vào ly cho thơm, cho béo.

Gọi là uống cà phê nhưng là cà với các chú các bác ở hàng quán mới phát hiện ra rằng cà phê ngon hay dỡ không quan trọng lắm mà chính là cái không khí của quán cà phê, cái góc nhìn xuống phố quen thuộc, cả những khách quen mặt nhưng chưa bắt chuyện bao giờ…tạo nên cái chất khiến cho người ta ghiền cà phê hơn. Hỏi hết mấy ông ngồi chung quanh, ông thâm niên thấp nhất trong nghề ngồi quán này cũng đã hơn hai năm!…Dịp nào đó hãy thưởng thức phố xá ở vùng đồng bằng thức dậy, bằng cách thức sớm và uống cà phê bên hè của chú chệt đang vưỡn bụng cười hền hệt, miệng nói "chẩu sành, chẩu sành" (chào buổi sáng)…